Diagnoza SI – czym jest integracja sensoryczna i jak wygląda badanie?

Integracją sensoryczną określa się proces, w którym układ nerwowy odbiera bodźce zmysłowe i wykorzystuje je w codziennym funkcjonowaniu. Dzięki niemu organizm jest w stanie adekwatnie reagować na dźwięki, obrazy, dotyk, ruch, smak, zapach i sygnały płynące z układu ruchu.

Jednak co w sytuacji, gdy pewne elementy tego procesu zostaną zakłócone? Objawy, które są z tym związane, nie umykają uwadze rodziców. W takiej sytuacji najczęściej zaczyna się poszukiwanie wsparcia.

Na czym polega diagnoza SI? Kto ją prowadzi? Z ilu etapów się składa? Na te i wiele innych pytań, które najczęściej nurtują rodziców, odpowiadamy poniżej.

Na czym polega diagnoza SI?

Proces diagnostyczny zaburzeń integracji sensorycznej składa się z etapów, podczas których specjalista ma możliwość zaobserwowania tego, w jaki sposób dziecko odbiera bodźce zmysłowe i jak je wykorzystuje w codziennych sytuacjach.

Podczas badania analizie poddaje się zmysł wzroku, słuchu i dotyku, propriocepcję (czucie głębokie) oraz układ przedsionkowy odpowiedzialny za równowagę. W uzasadnionych przypadkach ocenia się również reakcje na smak i zapach. Diagnosta sprawdza, czy reakcje dziecka na różne bodźce sensoryczne są zgodne z rozwojem przewidzianym dla jego wieku.

W diagnozie integracji sensorycznej specjalista zbiera informacje na temat dziecka. Z wykorzystaniem różnych metod (zadań, ćwiczeń i obserwacji klinicznej) określa, czy mały pacjent:

• reaguje w sposób adekwatny do nasilenia i charakteru bodźca,
• potrafi wykorzystywać informacje sensoryczne w ruchu, zabawie i nauce,
• wykorzystuje jednocześnie różne informacje zmysłowe.

Diagnoza daje rodzicom opis całości funkcjonowania sensorycznego dziecka. Zawiera informacje o mocnych stronach oraz o obszarach wymagających wsparcia. Wynik badania pokazuje, czy zachowania obserwowane w domu i w przedszkolu mieszczą się w normie rozwojowej, czy wskazują na trudności w przebiegu procesów integracji sensorycznej. Terapeuta analizuje zebrane informacje i na ich podstawie opracowuje profesjonalną opinię, która jest podstawą do prowadzenia dalszych działań – podjęcia odpowiedniej terapii. 

Jak wygląda procedura diagnozowania zaburzeń integracji sensorycznej?

W proces diagnostyczny zaangażowany jest cały zespół specjalistów. Rodzice dostrzegający trudności dziecka, muszą mieć świadomość, że poszukiwanie ich źródła wymaga czasu, cierpliwości i zaangażowania.

Do oceny prawidłowej integracji sensorycznej nie wystarczy jedno spotkanie ze specjalistą i wywiad z rodzicami. Tylko wieloetapowe badanie i dokładna obserwacja dziecka daje możliwość uchwycenia tego, w jaki sposób maluch reaguje na różne rodzaje bodźców.

W diagnozie ważne jest przeanalizowanie natychmiastowych reakcji, ale także zestawienie ich z zachowaniami, które powtarzają się podczas kolejnych spotkań. Tylko taki sposób pozwala diagnoście interpretować rozwój dziecka w rzetelny i adekwatny sposób.

Kto prowadzi proces diagnostyczny zaburzeń SI?

W procesie diagnozy zaburzeń SI bierze udział więcej niż jeden specjalista. Najważniejszą osobą jest terapeuta integracji sensorycznej. To jeden specjalista, który prowadzi rodziców lub opiekunów przez każdy etap całej procedury.

W zależności od potrzeb dziecka w proces mogą zaangażować się także inni specjaliści:

• psycholog dziecięcy,
• logopeda,
• fizjoterapeuta,
• neurolog dziecięcy.

W Senso Senso pracują doświadczeni eksperci, którzy posiadają kwalifikacje z różnych dziedzin. Każdy ze specjalistów poza ukierunkowaniem na konkretny obszar pracy z pacjentem, posiada niezbędne certyfikaty, które uprawniają go do planowania i prowadzenia działań pod kątem zaburzeń SI.

Jakie etapy obejmuje procedura?

W Senso Senso cały proces obejmuje cztery etapy – każdy z nich odbywa się podczas innego spotkania.

I etap – wywiad wstępny i konsultacja

Pierwszym krokiem jest rozmowa z rodzicem. Konsultacja pozwala zebrać informacje na temat historii rozwoju dziecka – od okresu ciąży aż do momentu badania.

• Omawia się okres prenatalny, perinatalny (okołoporodowy), sam przebieg porodu, wczesne etapy rozwoju ruchowego, kamienie milowe, pojawianie się pierwszych umiejętności językowych, a także codzienne trudności, które zwróciły uwagę rodziców.

Terapeuta pyta o zachowania w domu, przedszkolu lub szkole, o reakcje na codzienne sytuacje – hałas, ubieranie się, jedzenie posiłków, zabawę ruchową.

Konsultacja wstępna ma jeszcze jeden, bardzo ważny, cel – przygotowanie opiekunów dziecka do kolejnych spotkań. Specjalista wyjaśnia, na czym będzie polegała cała procedura, jakie zadania otrzyma dziecko i w jaki sposób będą analizowane wyniki.

Ważne jest to, że nawet diagnostyka przebiega według indywidualnego planu. W kontekście spersonalizowanych działań częściej mówi się o opracowywaniu planu terapii (już po postawieniu diagnozy). Chcemy wyraźnie zaznaczyć, że sam sposób diagnozowania również wymaga ukierunkowanego podejścia do problemów konkretnego dziecka. W procesie oczywiście uwzględnia się standaryzowane kwestionariusze, jednak charakter samego badania musi odpowiadać potrzebom małego pacjenta.

W Senso Senso zawsze dbamy o to, by rodzic rozumiał cały proces i miał możliwość zadawania pytań jeszcze przed rozpoczęciem badań.

II i III etap – obserwacja dziecka w sali integracji sensorycznej

Kolejne spotkania odbywają się w specjalnie przygotowanej przestrzeni. Sala integracji sensorycznej wyposażona jest w przyrządy i materiały, które pozwalają sprawdzić reakcje dziecka na różne rodzaje bodźców.

Znajdują się tam drabinki, piłki, materace, tory przeszkód czy zabawki o różnych fakturach. Przestrzeń jest przyjazna dzieciom, a przy tym umożliwia przeprowadzenie bardzo dokładnej oceny procesów neurologicznych.

Podczas ćwiczeń w sali specjalista analizuje zachowanie dziecka pod kątem przetwarzania bodźców związanych z dźwiękiem, dotykiem, obrazem i ruchem. W przypadku każdego zmysłu sprawdza się, czy reakcje są adekwatne, nadmierne (nadwrażliwość) lub osłabione (podwrażliwość).

Specjalista sprawdza, w jaki sposób pacjent wykorzystuje informacje sensoryczne w zadaniach związanych z ruchem i koordynacją – np. czy potrafi zgrać ruch z dźwiękiem lub, czy utrzymuje równowagę przy zmianie pozycji ciała.

Badanie trwa około 45 minut (czasami krócej u dzieci młodszych) i jest powtarzane na innej wizycie, aby sprawdzić, czy reakcje dziecka są stałe, czy zmieniają się w zależności od sytuacji. Terapeuta notuje spostrzeżenia, analizuje mowę ciała, sposób radzenia sobie z zadaniami, koncentrację oraz poziom zaangażowania.

IV etap – podsumowanie diagnozy i przygotowanie opinii

Ostatnim etapem jest spotkanie podsumowujące, podczas którego rodzic otrzymuje pełny opis funkcjonowania sensorycznego dziecka. Terapeuta omawia wyniki oraz przedstawia wnioski ze współpracy z innymi specjalistami.

• Rodzice otrzymują dokument, który zawiera opis trudności i wskazanie mocnych stron dziecka. Informacje są podstawą do opracowania indywidualnego programu terapeutycznego.

W przypadku mniej nasilonych trudności opinię można traktować jako wskazówkę do okresowej kontroli rozwoju.

Diagnoza i terapia SI w Senso Senso – standaryzowane narzędzia diagnostyczne

Co to znaczy, że wykorzystuje się standaryzowane testy? Tak określa się protokoły, które zostały opracowane na podstawie norm rozwojowych. Najczęściej stosuje się Polskie Testy Integracji Sensorycznej, które badają szeroki zakres reakcji dziecka.

W Senso Senso wykorzystujemy także międzynarodowe narzędzia (m.in. Sensory Integration and Praxis Tests, SIPT) – zestawy badań, które sprawdzają, jak dziecko reaguje na ruch, różnicuje wrażenia dotykowe, planuje czynności ruchowe i przetwarza informacje sensoryczne.

U młodszych dzieci wykorzystuje się Test of Sensory Functions in Infants, który pozwala na wczesne rozpoznanie deficytów i wychwycenie odchyleń od oczekiwanego tempa rozwoju.

W jakim wieku najlepiej wykonać diagnozę SI?

Diagnoza integracji sensorycznej jest możliwa już od wczesnego dzieciństwa, jednak dokładny sposób jej przeprowadzenia zależy od wieku dziecka. U maluchów do około 3. roku życia terapeuta koncentruje się przede wszystkim na wywiadzie z rodzicem, obserwacji zachowań w naturalnych sytuacjach oraz na prostych zadaniach ruchowych.

• W tym okresie nie stosuje się tych samych narzędzi, które używa się w przypadku starszych dzieci. Mimo to cała procedura może zostać przeprowadzona równie rzetelnie, a specjalista jest w stanie opracować opinię i przygotować wskazówki terapeutyczne dla rodziców.

Proces diagnostyczny jest bardziej złożony u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym – od około 4. do 8. roku życia. W tym wieku dziecko potrafi wykonywać trudniejsze zadania, a terapeuta może korzystać z kwestionariuszy, które pozwalają mu szczegółowo ocenić poszczególne obszary funkcjonowania układu nerwowego. To również moment, kiedy trudności są najbardziej widoczne (zwykle na tle grupy rówieśniczej) i zaczynają powodować opóźnienia w nauce oraz funkcjonowanie w przedszkolu czy szkole.

Nie ma jednak górnej granicy wieku. Diagnozę wykonuje się także u starszych dzieci, nastolatków, a nawet dorosłych.

Ile kosztuje diagnoza integracji sensorycznej?

W Senso Senso koszt diagnozy zaburzeń integracji sensorycznej wynosi 650 zł – uwzględnia trzy spotkania diagnostyczne, każde po 45 minut.

Pierwsza konsultacja jest osobną procedurą – opiekunowie przychodzą na nią bez dziecka – spotkanie ze specjalistą trwa 50 minut i w jego trakcie rodzice wspólnie ustalają dalsze etapy działania. Cena takiej wizyty to 250 zł – spotkanie ze specjalistą jest niezbędne do tego, by zaplanować kolejne kroki procesu.

Specjaliści pracujący w Senso Senso są w stanie zapewnić kompleksową opiekę. Rzetelne podejście do pacjenta i jego rodziny pozwala na spersonalizowane opracowanie planu terapii – tylko w ten sposób można mówić o działaniach, które będą możliwie skuteczne w zwalczaniu trudności, z jakimi mierzą się mali pacjenci. 

Bibliografia

1. Dąbrowska, M., Olszewska, B., Wydra, M., Kujawińska, M. (2022). Integracja sensoryczna w codziennej pracy terapeuty. Poznań: Media Polska.
2. Kaniewska-Mackiewicz, E. (2021). Wpływ zaburzeń integracji sensorycznej na codzienne funkcjonowanie oraz naukę w szkole. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Gospodarki, seria Edukacja-Rodzina-Społeczeństwo, (5), 91-117.
3. Smith, M. C. (2019). Sensory integration: Theory and practice. FA Davis.