Jak rozpoznać autyzm u małego dziecka?

Autyzm wczesnodziecięcy, obecnie określany jako zaburzenie ze spektrum autyzmu (ASD), jest złożonym zaburzeniem neurorozwojowym wpływającym na sposób, w jaki dziecko odbiera świat, komunikuje się i wchodzi w relacje społeczne, a także na jego zachowanie i reakcje na bodźce z otoczenia.

Mówimy o spektrum autyzmu u dzieci, ponieważ objawy oraz ich nasilenie mogą być bardzo różnorodne – żadne dwoje dzieci z autyzmem nie przejawia dokładnie tych samych cech. U jednych symptomy są subtelne, jak w przypadku dawnego zespołu Aspergera, u innych – wyraźnie zauważalne, jak przy klasycznym autyzmie dziecięcym (zespole Kannera).

Obecnie wszystkie te formy określa się wspólnym terminem zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD).

Niemowlęta i dzieci z autyzmem.

Małe dzieci z autyzmem mogą mieć trudności w komunikacji, rozumieniu zasad społecznych i okazywaniu emocji, ale też wykazywać silne, wąskie zainteresowania lub nietypowe reakcje sensoryczne.

Spektrum autyzmu oznacza więc zarówno różnorodność objawów, jak i stopnia ich nasilenia – od bardzo delikatnych po głęboko wpływające na codzienne funkcjonowanie.

Choć przyczyny autyzmu nie są w pełni poznane, badania wskazują na podłoże genetyczne, które może oddziaływać na rozwój mózgu i sposób przetwarzania informacji przez dziecko. Mimo tej złożoności, pewne sygnały autyzmu można dostrzec już w pierwszych miesiącach życia.

Rozpoznanie zaburzeń ze spektrum autyzmu na etapie wczesnego dzieciństwa pozwala szybciej rozpocząć odpowiednią terapię i działania wspierające rozwój dziecka, co znacząco poprawia funkcjonowanie dziecka i jego rokowania w przyszłości.

Diagnoza spektrum autyzmu to pierwszy krok do skutecznego wsparcia.

Diagnoza, która daje zrozumienie – dla dzieci, młodzieży i dorosłych.

Skontaktuj się

Umów się online

Objawy autyzmu u niemowląt (0–12 miesięcy)

Wczesne objawy autyzmu mogą pojawić się już w niemowlęctwie, choć często są trudne do wychwycenia. Dziecko z autyzmem w pierwszych miesiącach życia może rozwijać się ruchowo prawidłowo, ale wykazywać nietypowe zachowania w sferze społecznej i komunikacyjnej.

Możliwe sygnały autyzmu na wczesnym etapie rozwoju:

• Ograniczony kontakt wzrokowy i uśmiech społeczny – dziecko nie patrzy na twarz opiekuna lub rzadko nawiązuje kontakt wzrokowy. Może nie odwzajemniać uśmiechu ani mimiki – podczas gdy inne dziecko zaczyna uśmiechać się społecznie już około 2. miesiąca życia Brak tzw. uśmiechu na widok rodzica czy unikanie wzroku to istotny sygnał.

• Brak reakcji na głos i imię – dziecko nie reaguje na głos bliskich osób ani nie odwraca głowy, gdy słyszy dźwięki. Około 4–6 miesiąca zaczyna zazwyczaj reagować na głos rodzica, a około 8–10 miesiąca – reaguje na swoje imię. U dziecka w spektrum autyzmu taka reakcja może się nie pojawiać. Maluch może wydawać się jakby nie słyszał wołania, mimo że badanie słuchu wypada prawidłowo.

• „Zbyt spokojne” dziecko– część dzieci ze spektrum autyzmu są wyjątkowo ciche, mało płaczące, niewymagające uwagi. Taki pozornie idealnie spokojny niemowlak może godzinami leżeć sam, nie domagając się kontaktu. Apatia, bierność i mała ruchliwość u tak małego dziecka bywają subtelnym objawem.

• Brak gestów i reakcji społecznych – dziecko nie uczestniczy w zabawach typu „a ku ku” (nie okazuje radości, gdy rodzic się z nim droczy), nie wyciąga rąk do podniesienia. Około 7–10 miesiąca dziecko zwykle zaczyna machać ręką na pożegnanie (gest „pa pa”) czy klaskać – brak takich gestów do ok. 12. miesiąca może być niepokojący. Dziecko w spektrum może też nie naśladować prostych min czy dźwięków wydawanych przez opiekuna.

• Niechęć do dotyku – niektóre maluszki z ASD nie lubią przytulania, sztywnieją na rękach, nie uspokajają się w objęciach rodzica. Mogą nie szukać fizycznego kontaktu albo reagować rozdrażnieniem na próby tulenia.

• Brak gaworzenia – do około 6–9 miesiąca życia maluch zwykle zaczyna gaworzyć (wydawać sylaby typu „ba-ba”, „ma-ma”). Jeśli dziecko do 12 miesiąca nie gaworzy lub zakres dźwięków, które wydaje, jest bardzo ograniczony, warto to skonsultować.

• Nietypowe reakcje na bodźce – niemowlę w spektrum autyzmu może reagować niezgodnie z oczekiwaniami: np. brak reakcji na głośny dźwięk (nie przestraszy się nagłego hałasu) albo przeciwnie – nadmierna reakcja na zwykłe dźwięki (np. płacz przy odgłosie odkurzacza). Może też intensywnie wpatrywać się w jedno źródło bodźca (np. w wiatrak sufitowy, światło) i ignorować twarze.

Uwaga:

Pojedynczy z powyższych objawów nie musi od razu oznaczać autyzmu, jednak zespół kilku utrzymujących się sygnałów powinien skłonić rodziców do obserwacji i konsultacji ze specjalistą.

Już Leo Kanner, psychiatra który w 1943 roku jako pierwszy opisał autyzm wczesnodziecięcy (tzw. zespół Kannera), zwrócił uwagę na wycofanie społeczne niemowląt – brak dążenia do kontaktu z rodzicem, unikanie spojrzeń – jako alarmujące cechy które warto diagnozować.

Współcześnie wiemy, że opisane przez Kannera dzieci prezentowały skrajne nasilenie autyzmu, ale nawet subtelniejsze objawy w niemowlęctwie (np. brak reakcji na imię czy ograniczona mimika) mogą wskazywać na zaburzenia ze spektrum autyzmu.

Objawy autyzmu u dzieci w wieku 1–3 lat

We wczesnym rozwoju u wielu dzieci w spektrum autyzmu często uwidaczniają się kolejne charakterystyczne cechy. Rodzice często właśnie w tym okresie zaczynają dostrzegać, że ich dziecko rozwija się inaczej niż rówieśnicy.

Do typowych objawów autyzmu u małych dzieci (tzw. okres poniemowlęcy i toddlers) należą:

• Opóźnienie lub brak rozwoju mowy – dziecko nie wypowiada pojedynczych słów do około 16. miesiąca lub nie łączy wyrazów w proste zdania w okolicach 2. urodzin. U niektórych dzieci występuje regres mowy – maluch zaczynał mówić kilka słów, po czym przestał ich używać. Może też brakować typowego dla maluchów gaworzenia czy naśladowania dźwięków.

• Nietypowy kontakt z otoczeniem – dziecko wydaje się „żyć we własnym świecie”. Może nie zwracać uwagi na innych ludzi, w tym dzieci – nie inicjuje kontaktu z rówieśnikami, bawi się obok nich, ale nie razem (brak wspólnej zabawy). Często nie pokazuje rodzicom swoich zabawek czy odkryć (brak dzielenia się zainteresowaniem). Może ignorować wołanie – ciągle wygląda jak zajęte „swoimi sprawami”.

• Brak gestów i umiejętności społecznych – trzynasto- czy osiemnastomiesięczne dzieci zwykle potrafią pokazać palcem, czego chcą lub co je zaciekawiło, machać na pożegnanie, przesyłać buziaka czy przytulić pluszaka. U dziecka u którego podejrzewamy autyzm może brakować takich gestów. Maluch nie wskazuje palcem obiektów, nie próbuje naśladować czynności dorosłych (np. nie udaje, że rozmawia przez telefon). Nie bawi się „na niby” – nie karmi lalki, nie udaje jazdy samochodem, zamiast tego może woleć układać przedmioty lub wprawiać je w ruch.

• Powtarzalne zachowania (stereotypie) – około 24 miesiąca mogą pojawić się ruchy stereotypowe, takie jak machanie rączkami, kręcenie się w kółko, bujanie ciałem w przód i tył czy chodzenie na palcach. Dziecko może też wielokrotnie powtarzać pewne czynności (np. otwieranie i zamykanie drzwi, układanie klocków w rząd). Często takie zachowania służą samouspokojeniu lub wynikają z innej percepcji bodźców.

• Silna potrzeba rutyny – małe dzieci w spektrum autyzmu zwykle nie tolerują zmian. Mogą reagować płaczem, złością lub lękiem na naruszenie codziennego porządku. Nawet drobna zmiana – inna kolejność czynności w porannej rutynie czy zmiana trasy spaceru – może wywołać u dziecka duży stres. Maluch preferuje stałe otoczenie, te same zabawy, ustalony plan dnia.

• Wąskie zainteresowania – zamiast bawić się różnymi zabawkami, dziecko może wykazywać nietypowe zainteresowanie jednym rodzajem obiektu lub czynności. Na przykład godzinami kręci kółkami samochodu zabawki, układa pluszaki zawsze w tej samej linii albo fascynuje się wyłącznie liczbami czy wzorami. Trudno odciągnąć je od tej aktywności – ignoruje inne zabawki czy próby zaangażowania w nową grę.

• Nadmierna lub obniżona wrażliwość zmysłowa – dziecko ze spektrum autyzmu może mieć nietypowe reakcje sensoryczne. Bywa nadwrażliwe na dźwięki (zasłania uszy przy głośniejszych odgłosach, przeszkadza mu nawet szum suszarki) albo nadwrażliwe dotykowo (nie toleruje pewnych faktur ubrań, mycia głowy, obcinania paznokci). Inne dzieci przeciwnie – wykazują niewrażliwość na ból czy temperaturę (np. nie płaczą przy upadku, nie sygnalizują zimna). Zaburzenia sensoryczne mogą objawiać się też wybiórczością pokarmową (jedzenie tylko potraw o określonej konsystencji lub smaku) czy wpatrywaniem się w źródła światła.

• Trudności z komunikacją niewerbalną – maluch może nie rozumieć prostych poleceń lub reagować na nie wybiórczo, mimo że słuch fizycznie ma dobry. Często nie wskazuje tego, co chce (np. stoi przed szafką i płacze zamiast pokazać palcem ulubiony smakołyk). Bywa, że używa ręki innych osób jak narzędzia – np. wkłada dłoń mamy na klamkę drzwi, gdy chce wyjść, zamiast zakomunikować to słowem czy gestem.

Wiele z powyższych objawów staje się wyraźna około po 24 miesiącu życia, kiedy to dzieci neurotypowe zaczynają bawić się w grupie, dużo mówić i naśladować zachowania dorosłych.

Dziecko w spektrum może mieć trudności w interakcjach społecznych. Może wówczas coraz bardziej odstawać rozwojem społecznym od rówieśników. Warto jednak pamiętać, że autyzm jest spektrum – nie każde dziecko autystyczne przejawia wszystkie te cechy.

Nasilenie symptomów bywa różne: jedne maluchy np. w ogóle nie mówią, podczas gdy inne mówią dużo lecz monologują głównie o swoich zainteresowaniach. Kluczem jest obserwacja, czy wspólnie występuje wiele drobnych sygnałów z różnych obszarów (komunikacja, relacje, zabawa, zachowanie).

Wnikliwa obserwacja rodziców jest podstawą diagnozowania autyzmu i warto skonsultować się ze specjalistą jeśli obserwacje frapują rodzica.

Diagnoza spektrum autyzmu to pierwszy krok do skutecznego wsparcia.

Diagnoza, która daje zrozumienie – dla dzieci, młodzieży i dorosłych.

Skontaktuj się

Umów się online

Objawy autyzmu w wieku przedszkolnym (3–6 lat)

U dzieci w wieku przedszkolnym, które znajdują się w spektrum autyzmu, utrzymują się zwykle wcześniej opisane trudności komunikacyjne, społeczne i behawioralne. Część dzieci zostaje zdiagnozowana dopiero w tym okresie – zwłaszcza jeśli objawy były łagodniejsze. W przedszkolu różnice rozwojowe stają się bardziej widoczne na tle grupy rówieśniczej.

Na co zwrócić uwagę u dziecka w wieku 3–6 lat?

• Dalsze trudności w relacjach rówieśniczych – dziecko może nie bawić się z innymi dziećmi w typowy sposób. Często preferuje zabawę w pojedynkę lub narzuca sztywne zasady zabawy, nie potrafiąc kompromisowo dzielić się rolami. Może nie rozumieć koncepcji współpracy – np. zamiast na zmianę zjeżdżać ze zjeżdżalni, woli zająć ją dla siebie. Przedszkolak w spektrum może unikać kontaktu z nieznajomymi dziećmi, nie wykazywać naturalnej ciekawości innymi osobami.

• Kłopoty z komunikacją i językiem – jeśli dziecko mówi, sposób komunikacji może być nietypowy. Często występują trudności w prowadzeniu rozmowy: maluch nie odpowiada na pytania albo mówi nie na temat, może powtarzać wciąż te same frazy. Charakterystyczne jest mówienie do dorosłych jak do siebie – wygłaszanie monologów o swoim ulubionym temacie, bez naprzemiennej konwersacji. Echolalia, czyli powtarzanie zasłyszanych zdań (np. dialogów z bajek lub poleceń nauczyciela) również może się utrzymywać. Niektóre dzieci mówią bardzo formalnie jak na swój wiek (np. zwracają się per „proszę pani”) albo przeciwnie – używają dziwnie brzmiących zlepków słów. Intonacja mowy bywa monotonna, „mechaniczna” lub śpiewna.

• Brak rozumienia społecznych norm i emocji – dziecko w spektrum może mieć trudność z rozpoznawaniem uczuć i intencji innych. Przykładowo nie zauważa, że kolega jest smutny lub że jego własne zachowanie komuś przeszkadza. Gesty i mimika ludzi bywają dla niego niejasne. Może też nie rozumieć ironii czy żartów – odbiera wypowiedzi bardzo dosłownie, co w grupie rówieśników prowadzi do nieporozumień.

• Sztywne zainteresowania i przywiązanie do rutyny – wiele dzieci z ASD w tym wieku ma już wyraźnie ukształtowane specyficzne zainteresowania. Mogą to być nietypowe hobby (np. fascynacja rozkładami jazdy autobusów, dinozaurami, układem planet) albo po prostu ulubiona bajka czy zabawka, na punkcie której dziecko ma obsesję. Bawi się w powtarzalny sposób – np. zawsze tak samo ustawia klocki, inscenizuje te same sceny. Jeśli coś przerwie jego schemat lub ktoś zmieni zasady zabawy, reaguje frustracją. Takie dzieci lepiej czują się, gdy wszystko przebiega według ich utartych wzorców. W przedszkolu mogą więc mieć problem z nagłymi zmianami planu dnia czy spontanicznymi aktywnościami.

• Nadzwyczajne zdolności lub opóźnienia – spektrum autyzmu obejmuje zarówno dzieci z niepełnosprawnością intelektualną, jak i bardzo inteligentne. U niektórych przedszkolaków z ASD obserwuje się rozwój wybitnych umiejętności w wąskiej dziedzinie przy jednoczesnych deficytach gdzie indziej. Na przykład dziecko może biegle czytać w wieku 4 lat (tzw. hiperleksja) lub świetnie układać puzzle, ale kompletnie nie radzić sobie z rozmową czy zabawą udawaną. Inne może pamiętać drobiazgowe szczegóły, np. wszystkie gatunki dinozaurów, ale nie umie zawiązać butów czy nauczyć się jeść widelcem. Taki nieharmonijny rozwój również bywa wskazówką do pogłębionej diagnozy.

• Zachowania sensoryczne i motoryczne – w wieku przedszkolnym często nadal widoczne są stereotypie ruchowe, jak trzepotanie rękami, podskakiwanie z radości, kręcenie się wokół własnej osi, szczególnie gdy dziecko jest podekscytowane lub zestresowane. Rówieśnicy mogą to zaczynać zauważać. Dziecko w spektrum może też mieć problemy z koordynacją ruchową – np. niezgrabnie biega, potyka się, ma trudności z nauczeniem się jeździć na rowerku. Zaburzenia integracji sensorycznej (nadwrażliwości lub podwrażliwości zmysłów) mogą wpływać na codzienne funkcjonowanie: malec może wpadać w złość przy nadmiernym hałasie (np. płacze podczas wspólnego śpiewu w przedszkolu), unikać brudzenia rąk farbami, albo przeciwnie – szukać mocnych wrażeń (np. lubi bardzo intensywne huśtanie, mocny nacisk przy przytulaniu, ogląda blisko wzorki na dywanie).

Diagnoza spektrum autyzmu to pierwszy krok do skutecznego wsparcia.

Diagnoza, która daje zrozumienie – dla dzieci, młodzieży i dorosłych.

Skontaktuj się

Umów się online

Autyzm u dziewczynek – czy wygląda inaczej?

Jednym z ważnych aspektów wczesnej diagnozy jest świadomość, że objawy autyzmu u dziewczynek mogą różnić się od tych obserwowanych u chłopców. Statystycznie ASD rozpoznaje się około 3–4 razy częściej u chłopców niż u dziewcząt. Nie dlatego jednak, że dziewczynki rzadziej miewają autyzm – w dużej mierze wynika to z faktu, że symptomy u dziewczynek bywają mniej oczywiste i łatwiej je przeoczyć.

Dziewczynki z autyzmem często prezentują łagodniejsze nasilenie objawów społecznych i potrafią lepiej kompensować trudności, przez co pierwsze objawy autyzmu muszą być bardzo wyraźnie manifestowane.

Rozwój społeczny

W praktyce mała dziewczynka może wydawać się bardziej zainteresowana kontaktem niż chłopiec w spektrum – np. podchodzi do dzieci, uśmiecha się, stara się naśladować zachowania rówieśniczek. Bywa dzięki temu postrzegana jako najwyżej nieśmiała lub spokojna, podczas gdy chłopiec z podobnym poziomem autyzmu byłby od razu zauważony jako wycofany.

Dziewczynki często wcześnie uczą się pewnych społecznych reguł na pamięć – mogą obserwować i naśladować inne dzieci, dzięki czemu np. bawią się „pozornie normalnie” lalkami, odtwarzając podpatrzone sceny. Takie kamuflowanie objawów sprawia, że otoczenie nie dostrzega problemu. Mimo to dziecko może nie rozumieć głębszych aspektów relacji – bawi się z innymi mechanicznie, według wyuczonych schematów.

Często też dziewczynki w spektrum wkładają ogromny wysiłek w dopasowanie się i tuszowanie swoich trudności, co psychicznie je męczy. W domu mogą potem odreagowywać nagromadzony stres (np. napady płaczu po dniu w przedszkolu), choć w placówce były „grzeczne”

Zainteresowania

Kolejna różnica to zainteresowania i zabawy dziewczynek. Stereotypowe „autystyczne” hobby kojarzą się z chłopięcymi fascynacjami (pociągi, liczby, komputery). Tymczasem dziewczynka ze spektrum też może mieć wąskie pasje, ale często mieszczą się one w bardziej typowych dla dziewczynek ramach – np. obsesyjne zainteresowanie konikami, lalkami, rysowaniem księżniczek czy czytaniem książek o zwierzętach. 

Ponieważ tego typu zabawy nie wydają się dziwne, nikt nie podejrzewa autyzmu. Dopiero analiza intensywności i jakości tej zabawy (czy jest elastyczna, społeczna, czy jednak sztywna i samotnicza) ujawnia różnicę.

W efekcie dziewczynki z ASD często pozostają nierozpoznane we wczesnym dzieciństwie. Dopiero w późniejszych latach, gdy wymagania społeczno-komunikacyjne rosną, ich trudności stają się bardziej oczywiste i prowadzą do diagnozy.

Warto, by rodzice małych dziewczynek również byli wyczuleni na opisane wcześniej objawy. Lepsze umiejętności społeczne u dziewczynki nie wykluczają autyzmu – mogą jedynie opóźniać jego wykrycie. Niezależnie od płci,  nietypowe zachowania dziecka,  powinny zostać ocenione przez specjalistę.

Zespół Retta

Zespół Retta to uwarunkowana genetycznie choroba występująca wyłącznie u dziewczynek. Po początkowym okresie prawidłowego rozwoju (zwykle do 6.–18. miesiąca życia) dochodzi do regresu wcześniej nabytych umiejętności, a następnie pojawiają się stereotypie rąk, narastające trudności lokomocyjne (łącznie z możliwością utraty chodzenia), napady padaczkowe, zaburzenia komunikacji, nieprawidłowości oddychania, a w dalszym przebiegu także skolioza i małogłowie.

Objawy zazwyczaj ujawniają się w drugim półroczu życia i stopniowo postępują po fazie regresu.

Diagnoza spektrum autyzmu to pierwszy krok do skutecznego wsparcia.

Diagnoza, która daje zrozumienie – dla dzieci, młodzieży i dorosłych.

Skontaktuj się

Umów się online

Objawy autyzmu u młodzieży i dorosłych

Objawy autyzmu występują nie tylko u dzieci. Często na diagnozę autism spectrum trafia młodzież która wymykała się profilom diagnostycznym ponieważ prezentowane syndromy autyzmu nie były tak widoczne w dotychczasowym rozwoju.

Także dorosłe osoby ze spektrum autyzmu mogą przez większość życia nie zdawać sobie sprawy że różnego rodzaju trudności życiowe jakich doświadczają mogą wynikać z oznak autyzmu. Objawy autyzmu u dorosłych różnią się w zależności od wielu czynników. Po 18 roku życia spektrum zaburzeń autystycznych może obejmować różne wzorce zachowań. 

Różne konfiguracje objawowe mieszczą się w założeniach diagnozy spektrum autyzmu, jednak osoby z autyzmem różnią się w zależności od wielu czynników. Jeśli coś cię niepokoi warto skonsultować się z zespołem specjalistów celem diagnozy autyzmu u dziecka, nastolatka czy osoby dorosłej. 

Wczesna diagnoza i Wczesne Wspomaganie Rozwoju (WWR)

Jeśli rodzic zauważy u swojego dziecka kilka niepokojących objawów, nie należy czekać – najlepiej udać się do specjalisty, np. psychologa lub pediatry rozwojowego, w celu dalszej oceny. 

Diagnoza autyzmu u małych dzieci,  opiera się na obserwacji dziecka w różnych sytuacjach – zarówno podczas swobodnej zabawy, jak i w czasie zadań prowokujących określone reakcje społeczne czy komunikacyjne.

Specjaliści oceniają rozwój społeczny, komunikacyjny i poznawczy malucha, często przy użyciu wystandaryzowanych narzędzi (jak np. ADOS-2, protokół obserwacji diagnostycznej autyzmu).

Ważne jest również wykluczenie innych przyczyn opóźnień (np. badanie słuchu, konsultacja neurologiczna). Diagnozę autyzmu może oficjalnie postawić lekarz psychiatra dziecięcy, zwykle we współpracy z zespołem specjalistów. Coraz częściej udaje się rozpoznać autyzm już w 2. roku życia, choć typowo diagnozy stawiane są w okolicach 4 czy 5 urodzin.

Specjaliści analizują, czy symptomy autyzmu są widoczne w codziennym funkcjonowaniu dziecka, jego kontaktach z dorosłymi i rówieśnikami, sposobie reagowania na bodźce oraz w rozwoju mowy.

Cały proces pozwala określić, czy zachowania dziecka wskazują na spektrum autyzmu, czy też wynikają z innych przyczyn rozwojowych.

Wczesne wspomaganie rozwoju (WWR)

Dzieci z zaburzeniami ze spektrum mogą potrzebować dodatkowego wsparcia. WWR to program terapeutyczny w Polsce, z którego mogą bezpłatnie korzystać dzieci z diagnozą (lub podejrzeniem) zaburzeń rozwojowych – w tym dzieci ze spektrum autyzmu – od momentu wykrycia niepełnosprawności aż do rozpoczęcia nauki w szkole. Innymi słowy, od niemowlęctwa do ok. 7. roku życia dziecka rodzice mogą uzyskać dla niego wsparcie specjalistów w ramach systemu edukacji.

Aby to wsparcie otrzymać, należy zgłosić się do Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej, która po przeprowadzeniu własnej oceny wydaje opinię o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju. Na tej podstawie organizowane są zajęcia terapeutyczne dla dziecka. W ramach WWR dziecko może korzystać z opieki psychologa, logopedy, pedagoga, fizjoterapeuty czy terapeuty integracji sensorycznej – zależnie od indywidualnych potrzeb.

Zajęcia są dostosowane do możliwości malucha, zwykle odbywają się łącznie od 4 do 8 godzin w miesiącu (często w podziale na cotygodniowe spotkania). Terapia może odbywać się indywidualnie z dzieckiem i jego rodzicem, a bywa także prowadzona w małych grupach rówieśniczych, np. w przedszkolu integracyjnym.

Diagnostyka dzieci

Najważniejszą korzyścią wczesnej diagnozy jest więc możliwość natychmiastowego objęcia dziecka specjalistyczną pomocą i wczesne rozpoczęcie terapii. Dzięki temu można pracować nad rozwojem mowy, komunikacji, umiejętności społecznych i samodzielności wtedy, gdy mózg dziecka jest najbardziej plastyczny i chłonny.

Wiele badań i doświadczeń terapeutycznych pokazuje, że dzieci, u których terapię zaczęto przed 3. rokiem życia, robią większe postępy niż te, u których interwencję podjęto później. Terapia (np. trening umiejętności społecznych, terapia behawioralna, zajęcia logopedyczne, integracja sensoryczna) może znacząco poprawić funkcjonowanie dziecka z ASD – nauczyć je komunikować potrzeby, ograniczyć napady złości, rozwinąć zabawę, a także wesprzeć rodziców w rozumieniu wyjątkowego sposobu poznawania świata przez ich dziecko.

Dlatego nie warto ignorować niepokojących sygnałów autyzmu. Im wcześniej je zauważymy i zareagujemy, tym lepszą przyszłość możemy zapewnić naszemu dziecku.

Autor:

Bibliografia:

1. Ferenc K. Objawy autyzmu – czy moje dziecko ma autyzm? PolskiAutyzm.pl [Internet]. 2020. Dostępny na: https://polskiautyzm.pl/objawy-autyzmu-u-dziecka/
2. Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna FOCUS. Pierwsze objawy autyzmu u niemowląt i małych dzieci – lista kontrolna. [Internet]. [b.d.; dostęp: 13 października 2025]. Dostępny na: https://wspomaganie-rozwoju.pl/blog/pierwsze-objawy-autyzmu-u-niemowlat-i-malych-dzieci/
3. Wojteczek J. Autyzm. Jego objawy można dostrzec już u niemowląt. Serwis Zdrowie PAP [Internet]. 2022. Dostępny na: https://zdrowie.pap.pl/rodzice/autyzm-jego-objawy-mozna-dostrzec-juz-u-niemowlat
4. Hobbs KG. Autyzm u dziewczynek i kobiet – objawy i diagnoza. PolskiAutyzm.pl [Internet]. 2021. Dostępny na: https://polskiautyzm.pl/objawy-autyzmu-dziewczynki-kobiety/
5. Polski Autyzm. Wczesne wspomaganie rozwoju – formalności. [Internet]. 2015 (aktualizacja); (dostęp: 13 października 2025). Dostępny na: https://polskiautyzm.pl/wczesne-wspomaganie-rozwoju/
6. BadamyDzieci.pl. Zespół Kannera – objawy, przyczyny, diagnostyka. [Internet]. [b.r.; dostęp: 13 października 2025]. Dostępny na: https://badamydzieci.pl/porady/autyzm/zespol-kannera-objawy-przyczyny-diagnostyka/
7. American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. 5th ed. Arlington, VA: American Psychiatric Association; 2013.