Zaznacz stronę
Przetwarzanie słuchowe – Czym są zaburzenia przetwarzania słuchowego i jak je leczyć?

Przetwarzanie słuchowe – Czym są zaburzenia przetwarzania słuchowego i jak je leczyć?

Czy zastanawiałeś się kiedykolwiek jak umiejętność słuchania, nie wyłącznie słyszenia wpływa na całościowy rozwój człowieka?

Ucho nie służy wyłącznie do słuchania. Stymuluje również mózg i determinuje równowagę. Dobry słuch odgrywa pierwszoplanową rolę w rozwoju osobowości człowieka. Problem pojawia się, gdy mamy do czynienia z Zaburzeniami Przetwarzania Słuchowego (auditory processing disorder – APD, lub central auditory processing disorder – CAPD). To zespół objawów wynikających z zaburzenia pracy zmysłu słuchu spowodowanych nieprawidłowościami na poziomie centralnego układu nerwowego. Inaczej mówiąc: dziecko słyszy (podstawowe badania słuchu nie wykazują problemów), lecz nie słucha; zachowuje się i funkcjonuje jak dzieci z niedosłuchem. 

Zaburzenia te zazwyczaj mylone są z wadą słuchu fizycznego, czyli z ubytkiem słuchu. Jednak u dzieci z APD zarówno słuch odbiorczy, jak i przewodzeniowy,  są prawidłowe. Dysfunkcja ta ma miejsce w centralnej, nerwowej części układu słuchowego i objawia się niewłaściwym przetwarzaniem bodźców słuchowych, a nie zaburzonym słyszeniem samym w sobie. Mózg osoby z zaburzeniami przetwarzania słuchowego nie potrafi rozpoznawać i interpretować dźwięków, w tym również dźwięków mowy. 

Jeśli chodzi o przyczyny pojawienia się tych zaburzeń, to często nie są one znane, ale do czynników ryzyka, które mogą mieć wpływ na wystąpienie APD, należą:

  • predyspozycje genetyczne,
  • wcześniactwo,  
  • niedotlenienie w czasie porodu,
  • urazy głowy,
  • zatrucie ołowiem,
  • częste i przewlekłe infekcje, zapalenia ucha środkowego,
  • powiązanie z innymi zaburzeniami, jak dysleksja, ADHD czy zaburzenia rozwoju mowy.

Czynnikiem ryzyka może być również zbyt długi czas spędzany przed telewizorem i komputerem.

W jaki sposób objawia się ADP 

Ucho jest bardzo ważnym kanałem przekazu informacji i bodźców ze środowiska zewnętrznego. Brak odpowiedniego pobudzania, doładowania kory mózgowej powoduje, że nasze samopoczucie jest gorsze, łatwiej ulegamy obniżeniu nastroju, trudniej radzimy sobie ze stresem. Zaburzenia przetwarzania słuchowego objawiają się także poprzez różnorodne trudności w codziennym funkcjonowaniu i mogą być oczywiście odmienne u różnych osób, a ich nasilenie również może się różnić. Osoby z zaburzeniami przetwarzania słuchowego:

  • mają trudności w zrozumieniu rozmów w grupie lub w miejscach głośnych (jak restauracje, sklepy czy korytarz szkolny), mogą z tego powodu pomijać lub źle interpretować słowa lub fragmenty wypowiedzi,
  • często proszą innych o powtórzenie informacji lub zadają pytanie „Co powiedziałeś?”, co wynika z wolniejszego tempa przetwarzania słuchowego; potrzebują więcej czasu na zrozumienie przekazywanych im informacji,
  • mają trudności w śledzeniu rozmowy w filmach, programach telewizyjnych lub podcastach,
  • mają trudności z rozróżnianiem podobnie brzmiących dźwięków, na przykład „b” i „p”, „s” i „sz”, co może prowadzić do błędów w czytaniu i pisaniu,
  • mają kłopot z zapamiętywaniem słów i informacji słownych (np. instrukcji lub numerów telefonów); mogą zapominać słów lub wyrażeń, które właśnie usłyszeli,
  • mają problem z rozumieniem długich i złożonych zdań, zwłaszcza gdy zawierają wiele informacji,
  • mają trudności w zrozumieniu tonu głosu lub emocji w mowie innych osób,
  • frustrują się w związku z trudnościami w komunikowaniu się, co może prowadzić do unikania sytuacji społecznych,
  • dzieci z tymi zaburzeniami mogą mieć problemy z nauką czytania, pisania i rozwijaniem umiejętności językowych na poziomie rówieśników.

Jak ADP może wpływać na różne obszary życia 

Zaburzenia przetwarzania słuchowego, które wpływają na zdolność rozumienia i przetwarzania dźwięków oraz mowy, mają szeroki zakres konsekwencji w różnych obszarach życia codziennego człowieka. Oto niektóre z nich.

W obszarze komunikacji osoba z zaburzeniami przetwarzania słuchowego może mieć kłopot ze zrozumieniem mowy, zwłaszcza w hałaśliwych lub zatłoczonych miejscach, co utrudni jej odbieranie istotnych informacji podczas rozmów. Może to doprowadzić do niedopowiedzeń i frustracji zarówno u niej samej, jak i u rozmówcy. 

To w prosty sposób prowadzi do kolejnego obszaru, którym jest sfera społeczna. Jeśli z powodu trudności w komunikacji osoba z zaburzeniami przetwarzania słuchowego będzie unikać sytuacji towarzyskich, unikać nawiązywania i utrzymywania relacji, to może znaleźć się w izolacji społecznej. Taka sytuacja utrudni jej zdobywanie nowych doświadczeń. 

W obszarze samopoczucia emocjonalnego  zaburzenia przetwarzania słuchowego mogą prowadzić do frustracji, poczucia niższej samooceny i obniżonej pewności siebie, zwłaszcza gdy osoba często nie jest w stanie zrozumieć lub jest źle zrozumiana przez innych. Długotrwałe nierozpoznane zaburzenia mogą prowadzić do stanów lękowych czy depresji.

W sferze pracy osoby dorosłe z ADP mogą napotykać trudności w wykonywaniu zawodowych obowiązków, np. w zrozumieniu poleceń, komunikacji z kolegami czy zrozumieniu specjalistycznej terminologii. To może wpływać na efektywność zawodową i relacje.

W obszarze edukacji, który dotyczy przede wszystkim dzieci, zaburzenia przetwarzania słuchowego mogą prowadzić do trudności w nauce czytania, pisania i ogólnie w nauce języka. Dzieci mogą wymagać dodatkowego wsparcia edukacyjnego, a brak diagnozy i terapii może prowadzić do opóźnień w nauce.

W życiu codziennym zaburzenia przetwarzania słuchowego mogą wpływać negatywnie na codzienne sytuacje, takie jak zakupy, korzystanie z transportu publicznego, kontakt z lekarzem czy obsługa urządzeń elektronicznych.

Zaburzenia przetwarzania słuchowego u dzieci z adhd i w spektrum autyzmu

U dzieci z ADHD i zaburzeniami przetwarzania słuchowego mogą wystąpić:

  • trudności w skupieniu uwagi na mowie lub innych dźwiękach, co może prowadzić do pomijania ważnych informacji podczas rozmów czy na lekcjach,
  • hiperaktywność i impulsywność,  gdyż są one bardziej skłonne do przerywania rozmów lub zachowywania się impulsywnie podczas komunikacji słownej,
  • trudności w zrozumieniu poleceń lub instrukcji, zwłaszcza gdy są wydawane szybko lub w chaotycznych sytuacjach,
  • zmęczenie i frustracja, ponieważ próba skoncentrowania się na słuchaniu i zrozumieniu mowy może być dla nich szczególnie  męcząca.

U dzieci ze spektrum autyzmu i zaburzeniami przetwarzania słuchowego mogą wystąpić:

  • trudności w rozumieniu mowy werbalnej, co może utrudniać jej zrozumienie i interpretowanie, zwłaszcza w kontekstach społecznych,
  • nadwrażliwość na hałas czy pewne dźwięki, co może prowadzić do przesadnych reakcji na nie,
  • trudności w nawiązywaniu kontaktu wzrokowego, co może wpływać na zdolność do interpretacji mowy werbalnej,
  • powtarzalne zachowania związane z dźwiękami lub mową, takie jak echolalia,
  • trudności w rozumieniu mowy niewerbalnej, tj. ton głosu, gesty, mimika twarzy i inne elementy komunikacji niewerbalnej.

W obu przypadkach, zarówno przy ADHD, jak i w spektrum autyzmu, diagnoza i leczenie zaburzeń przetwarzania słuchowego wymagają współpracy z zespołem specjalistów, takich jak logopedzi, psycholodzy i terapeuci zajęciowi. Właściwa terapia i wsparcie mogą pomóc tym dzieciom rozwijać umiejętności komunikacyjne i radzić sobie z trudnościami związanymi z przetwarzaniem słuchowym.

Metody terapeutyczne

Zaburzenia przetwarzania słuchowego mogą wymagać różnych form terapii i interwencji, które pomagają poprawić percepcję słuchową i funkcje słuchu, a co za tym idzie – potencjał intelektualny. Neuroflow, Metoda Johansena oraz Metoda Tomatisa to trzy różne metody terapeutyczne stosowane w obszarze poprawy funkcji sensorycznych i komunikacyjnych. Oto krótki przegląd tych metod.

Neuroflow – Aktywny Trening Słuchowy

To nowatorska metoda treningowa przeznaczona przede wszystkim dla dzieci, u których pojawiają się problemy z poprawnym przetwarzaniem słuchowym, oraz dla dzieci z nadpobudliwością psychoruchową (np. z ADHD), oparta na ćwiczeniach wyższych funkcji słuchowych. Ten pierwszy w Polsce interaktywny trening aktywnego słuchania można przeprowadzić w dogodnych dla siebie warunkach – w gabinecie terapeuty, w domu, czy też gdziekolwiek indziej, jeśli tylko możliwy jest dostęp do komputera. Jego twórcą jest Dr Andrzej Senderski – naukowiec, lekarz otolaryngolog, specjalista audiolog i foniatra. Terapia może obejmować także ćwiczenia ruchowe, sensoryczne oraz technologie biofeedbacku i neurofeedbacku.

W celu zdiagnozowania centralnych zaburzeń słuchu przeprowadza się badanie u dzieci w wieku 4-5 lat. Jest to najlepszy moment na postawienie diagnozy i rozpoczęcie procesu terapeutycznego.

Neuroflow to nie tylko praca nad słuchem i odbieraniem dźwięków. To w dużej mierze ćwiczenia utrwalające schemat ciała, koordynację słuchowo-wzrokowo-ruchową, ćwiczenia orientacji w przestrzeni, ćwiczenia równowagi. Trening słuchowy przeprowadzany jest na platformie internetowej. Poddanie się terapii daje szansę na wydłużenie pamięci słuchowej, lepszą uwagę dźwiękową, naukę pisania i czytania, odróżnianie dźwięków mowy, lepszą podzielność uwagi, aktywny rozwój mowy i prawidłową artykulację.

Moduł treningu jest indywidualnie dopasowywany do dziecka i jego potrzeb. Sesje treningowe odbywają się średnio trzy razy w tygodniu, a każda z nich trwa ok. 20-25 min. Ważna jest praca rodziców z dzieckiem nie tylko podczas sesji, ale również poza nimi, gdyż wykonywanie dodatkowych ćwiczeń zdecydowanie pomaga w osiągnięciu najlepszych efektów. Każdy pełny trening trwa łącznie 8 miesięcy i jest podzielony na 3 etapy.

Podstawą do rozpoczęcia terapii jest wykonanie aktualnego badania słuchu wraz z oceną funkcji analizy czasowej i częstotliwościowej.

Warto podkreślić, że Neuroflow jest aktywną formą treningu. Zawiera ćwiczenia rozumienia mowy w obecności różnych bodźców zagłuszających ÷ od przyjemnych, jak śpiew ptaków, czy szum morza, poprzez neutralne rozmowy wielu osób, aż do denerwujących, jak dźwięk elektrycznej szczoteczki do zębów. Wymaga od dziecka skupienia uwagi, aby jak najlepiej odpowiadało na stawiane przed nim zadania. Stopień trudności zadań jest dostosowywany do możliwości dziecka i zmienia się w sposób adaptacyjny, co oznacza, że gdy dziecko odpowiada prawidłowo, system utrudnia mu zadanie, a gdy odpowiada nieprawidłowo – ułatwia. 

Efekty, które pozwala osiągnąć Neuroflow:

  • różnicowanie dźwięków ze szczególnym naciskiem na mowę,
  • usprawnienie procesów nauki (przede wszystkim zapamiętywania) oraz pisania,
  • wydajniejsza nauka języków obcych,
  • utrzymywanie przez dłuższy czas uwagi na głosie osoby mówiącej (np. nauczyciela) pomimo obecności szumów w tle akustycznym,
  • podzielność uwagi w sytuacjach, kiedy mówi kilka osób jednocześnie,
  • szybszy i lepszy rozwój mowy oraz artykulacji innych dźwięków.

Metoda Johansena – Indywidualna Symulacja Słuchu

Metoda Johansena, znana także jako Johansen Sound Therapy, to terapia oparta na dźwiękach i muzyce, która ma na celu poprawę słuchu i percepcji słuchowej. 

Terapia polega na słuchaniu muzyki i dźwięków specjalnie nagranych na syntetyzatorze, odpowiednio dobranych do indywidualnych potrzeb osoby objętej terapią w celu stymulacji i treningu aparatu słuchowego. Nie jest w tej formie terapii wymagany specjalistyczny sprzęt – wystarczą „domowe” zewnętrzne słuchawki przewodowe i odtwarzacz płyt CD. Z powodzeniem można ją stosować już u niemowląt (w wersji zmodyfikowanej) i dzieci, które ukończyły 3. rok życia. 

Dużą zaletą metody Johansena jest możliwość odbywanie terapii w zaciszu domowym. Po przeprowadzonych badaniach każdy pacjent otrzymuje indywidualny program terapeutyczny nagrany na płytach CD, którego słucha codziennie przez zaledwie około 10 minut, z użyciem słuchawek. Terapia tą metodą trwa dosyć długo, bo ok. 6-10 miesięcy, a postępy i stan pacjenta sprawdzany jest co 4-8 tygodni. 

Trening słuchowy Johansena polecany jest pacjentom z różnorodnymi zaburzeniami, m.in. z autyzmem, ADHD, dysleksją, nadwrażliwością dźwiękową, opóźnionym rozwojem mowy (ORM), zaburzeniami percepcji słuchowej, mózgowym porażeniem dziecięcym, zaburzeniami uwagi i koncentracji.

Metoda Tomatisa, zwana metodą Elektronicznego Ucha 

Metoda oparta jest na dźwiękach i muzyce, a opracował ją francuski profesor medycyny, otolaryngolog i terapeuta Alfred Tomatis. Prowadził on badania z zakresu otolaryngologii, foniatrii i neurologii nad związkiem pomiędzy słuchem, głosem, mową i językiem oraz ich wpływem na jakość życia człowieka. Odkrył, że ucho jest bardzo ważnym kanałem przekazu informacji i bodźców ze środowiska zewnętrznego, a dźwięk pełni nie tylko funkcję informacyjną, lecz również stanowi bardzo istotną stymulację dla kory mózgowej. Wg Tomatisa nasze słyszenie ma wpływ na nasz odbiór świata, na rozwój mowy, uczenie się, jakość interakcji społecznych i na funkcjonowanie naszego organizmu.

Wprowadził także rozróżnienie między dwoma procesami: słyszeniem a słuchaniem. Uważał, że słyszenie jest procesem biernym, zależącym od stanu narządu słuchu, natomiast słuchanie czyli uwaga słuchowa jest procesem aktywnym, polegającym na świadomym odbieraniu bodźców dźwiękowych, wydobywaniu z otoczenia istotnych dźwięków i czerpaniu w ten sposób informacji o otaczającym świecie.

Zakładając, że dźwięk spełnia nie tylko funkcję informacyjną, lecz również stymulującą dla kory mózgowej, stworzył metodę kształcenia uwagi słuchowej, zwaną także treningiem słuchowym lub metodą stymulacji audio-psycho-lingwistycznej (SAPL). Celem tej metody jest polepszenie funkcji słuchowych, dzięki czemu poprawia się koncentracja, jakość uczenia się, rozwijają się zdolności komunikacyjnych i językowe (czytanie, pisanie, mówienie), zwiększa się kreatywność oraz poprawia jakość zachowań społecznych. Metoda ta wykorzystywana jest w efektywny sposób w przypadku dzieci z problemami szkolnymi, z autyzmem, dysleksją czy problemami w komunikowaniu się.

Metoda Tomatisa wykorzystuje technikę manipulacji dźwiękami. Metoda polega na słuchaniu profesjonalnie przygotowanych programów, które zawierają różnorodne dźwięki i muzykę, za pomocą specjalnego urządzenia w formie słuchawek nazwanego Elektronicznym Uchem, które jest idealnym modelem ucha ludzkiego. Zmusza ono ludzkie ucho do efektywnego, aktywnego słuchania, w czym pomaga zastosowanie zaskakujących zmian barwy, częstotliwości, głośności i rytmu słuchanej muzyki. Zmiany te zachodzą nagle i w nieprzewidywalnym tempie. Te specjalne słuchawki podają dźwięk drogą powietrzną oraz kostną, co powoduje intensywną stymulację kory mózgowej oraz eliminację nadwrażliwości słuchowych, przyczyniając się do poprawy procesów uczenia się i eliminowania stresu. 

Według audiologów szkolnych bardzo wiele dzieci dobrze słyszących ma problemy z uwagą i koncentracją ÷ kłopoty te wynikają z zaburzeń uwagi słuchowej. Trudności ze słuchaniem powodują u tych dzieci dysfunkcje koncentracji, kłopoty z czytaniem. Trening słuchowy metodą Tomatisa okazał się bardzo skuteczny w terapii dzieci z problemami szkolnymi typu: 

  • zaburzenia procesów uwagi, 
  • nieprawidłowości w zakresie posługiwania się mową,
  • dysleksja.

Zastosowanie tej metody przyniosło również zadowalające efekty w przypadku dzieci autystycznych, a także dzieci z problemami koordynacji ruchowej. 

Bardzo często terapię Tomatisa wykorzystuje się także w celu poprawy samopoczucia, relaksu i odprężenia. 

Terapia Tomatisa jest intensywna, przebiega w specjalistycznym gabinecie, a nadzór nad procesem spoczywa w rękach specjalisty. Jej prowadzenie wymaga użycia specjalistycznego sprzętu, czyli Elektronicznego Ucha.

Każdy trening słuchowy prowadzony jest etapami.  Etap I – 30 godzin ćwiczeń rozłożonych na 15 dni, po dwie godziny dziennie. Etap II – 16 godzin ćwiczeń rozłożonych na 8 dni, po dwie godziny dziennie. Pomiędzy nimi konieczna jest przerwa, aby mózg miał czas na przetwarzanie i reakcję na dźwięki oraz integrację pozytywnych zmian w obszarze uwagi słuchowej. Przebieg terapii jest monitorowany i dostosowany do indywidualnych potrzeb pacjenta. Kluczowe jest regularne uczestnictwo w sesjach terapeutycznych i zaangażowanie pacjenta w ten proces. 

Podczas trwania sesji można rozmawiać, grać w gry planszowe i logiczne, bawić się lub odpoczywać, a nawet spać. 

Przed przystąpieniem do treningu słuchowego przeprowadza się szczegółową diagnostykę możliwych zakłóceń uwagi słuchowej podczas konsultacji audiopsychofonologicznej, wykonując test uwagi i lateralizacji słuchowej.

Efekty treningu słuchowego Tomatisa, który wpływa w naturalny i nieinwazyjny sposób na cały układ słuchowy i mózg, są zauważalne zarówno przez rodziców, jak i terapeutów. Jest to szczególnie widoczne u dzieci, u których następuje znaczna poprawa ich dotychczasowego funkcjonowania w zakresie różnych sfer:

  • wyraźnie lepsza jest uwaga słuchowa, a tym samym umiejętności związane z czytaniem, przetwarzaniem wzrokowym, skupieniem uwagi, 
  • poprawie ulegają zdolności komunikacyjne, jakość wypowiedzi, zrozumienie czytanych tekstów czy pamięć, 
  • zaobserwowano także obniżenie poziomu frustracji dzieci, wyciszenie, wzrost poczucia bezpieczeństwa, pozbycie się lęków i niepokojów, depresji, 
  • zwiększa się odporność na stres,
  • korzystne zmiany obserwuje się także w zakresie wzrostu współczynnika IQ,
  • zwiększa się pewność w siebie i wiara we własne możliwości, kreatywność i chęć współpracy,
  • zwiększa się także skuteczność nauki języków obcych.

Etapy treningu słuchowego

Celem treningu słuchowego jest poprawa odbieranych bodźców słuchowych, zaktywizowanie uwagi i koncentracji słuchowej, a także lepsze funkcjonowanie układu nerwowego. To forma terapii lub ćwiczeń, które mają na celu poprawienie percepcji słuchowej i funkcji słuchu. Wygląd i charakter treningu słuchowego mogą różnić się w zależności od zastosowania konkretnej metody terapeutycznej, potrzeb pacjenta i celów terapeutycznych. 

Pierwszym krokiem jest dokładna diagnoza problemu słuchowego lub sensorycznego, aby określić, jakie konkretne trudności lub dysfunkcje występują. To pozwala dostosować trening do indywidualnych potrzeb.

Na podstawie diagnozy i oceny terapeuta wspólnie z pacjentem lub rodzicami (w przypadku dzieci) określają cele terapeutyczne. Mogą to być cele związane z poprawą rozumienia mowy, koncentracją, percepcją dźwięków czy radzeniem sobie w trudnych warunkach słuchowych.

Po postawieniu diagnozy i wyznaczeniu celów następuje dobór metody terapeutycznej, takiej jak np. Metoda Tomatisa, Metoda Johansena, terapia słuchem i ruchem, terapia dźwiękiem czy terapia integracji sensorycznej. 

Następnie pacjent uczestniczy w regularnych sesjach terapeutycznych, które są prowadzone przez wykwalifikowanego terapeutę. Sesje mogą odbywać się w gabinecie terapeuty lub być realizowane zdalnie za pomocą specjalistycznego oprogramowania.

Podczas sesji klient może wykonywać różne ćwiczenia i stymulacje sensoryczne, które są dostosowane do jego potrzeb. Mogą to być ćwiczenia słuchowe, ruchowe lub multisensoryczne, które mają na celu trenować umiejętności percepcji słuchowej i poprawić funkcje słuchu.

Terapeuta regularnie monitoruje postępy klienta i dostosowuje terapię w miarę potrzeb. Postępy są oceniane na podstawie osiągniętych celów terapeutycznych.

W niektórych przypadkach terapeuta może zalecić ćwiczenia do wykonywania w domu między sesjami terapeutycznymi, aby wzmocnić efekty terapii.

Jeśli klientem jest dziecko, terapeuta może również zaangażować rodziców lub opiekunów w proces terapeutyczny, aby pomóc w utrzymaniu i kontynuowaniu terapii w codziennym życiu.

Regularna ocena postępów pozwala terapeucie decydować, czy cel terapeutyczny został osiągnięty lub czy wymaga on dostosowania. Terapia może być kontynuowana, aż osiągnie się pożądane rezultaty.

Korzyści wynikające z treningu słuchowego

Trening słuchowy jest zindywidualizowanym procesem terapeutycznym. Kluczowym czynnikiem jest regularność sesji terapeutycznych i zaangażowanie w proces. Skuteczność może być różna w zależności od indywidualnych przypadków i zastosowanych metod. Oto kilka z potencjalnych korzyści i funkcji, które mogą być poprawione za pomocą treningu słuchowego.

Poprawa rozumienia mowy. Trening słuchowy może pomóc osobom z trudnościami w rozumieniu mowy, takim jak dzieci z dysleksją, osoby z zaburzeniami przetwarzania słuchowego lub osoby, które doświadczają trudności w zrozumieniu mowy w warunkach hałasu.

Zwiększenie koncentracji i uwagi. Dla osób z ADHD lub innymi trudnościami w koncentracji, trening słuchowy może pomóc w poprawie zdolności do skupienia uwagi i kontroli impulsów.

Lepsza percepcja dźwięków. Trening może pomóc w poprawie zdolności rozróżniania dźwięków i identyfikowania źródeł dźwięków, co jest ważne dla bezpieczeństwa i orientacji w przestrzeni.

Ulepszenie funkcji komunikacyjnych. Dla osób z zaburzeniami komunikacji, jak dzieci z autyzmem, trening słuchowy może pomóc w poprawie umiejętności komunikacyjnych, w tym w rozumieniu tonu głosu i mowy niewerbalnej.

Zwiększenie pewności siebie. Poprawa zdolności słuchowej i komunikacyjnej może zwiększyć pewność siebie i poczucie własnej wartości u osób z trudnościami w tych obszarach.

Lepsza integracja sensoryczna. Dla osób z zaburzeniami integracji sensorycznej trening słuchowy może pomóc w poprawie zdolności do przetwarzania i reagowania na bodźce sensoryczne.

Wsparcie procesu uczenia się. Dzieci z trudnościami w słuchaniu i przetwarzaniu informacji słownych mogą korzystać z treningu słuchowego jako narzędzia wspierającego proces nauki, zwłaszcza w nauce czytania i pisania.

Poprawa zdolności do radzenia sobie w trudnych sytuacjach słuchowych. Osoby, które doświadczają trudności w słuchaniu i rozumieniu w trudnych warunkach, takich jak hałaśliwe otoczenie, mogą korzystać z treningu słuchowego, aby lepiej funkcjonować w takich sytuacjach.

Zastanawiasz się czy Ty lub ktoś w Twojej rodzinie może mieć trudności z przetwarzaniem słuchowym?
Zadbaj o diagnozę i profesjonalna terapie w tym obszarze w Senso Senso.

Podsumowanie

Mamy nadzieję, że ten artykuł był dla Państwa źródłem cennych informacji na temat Przetwarzania słuchowego.

Diagnozowanie i leczenie tego zaburzenia wymaga kompleksowego podejścia i współpracy wielu specjalistów. 

W Senso Senso świadczymy kompleksowe wsparcie w zakresie diagnozowania i leczenia trudności w przetwarzaniu słuchowym.

Jeśli mają Państwo pytania lub potrzebują wsparcia, poradnia Senso Senso jest zawsze do Państwa dyspozycji.

 

Snoezelen, czyli Sala Doświadczania Świata

Snoezelen, czyli Sala Doświadczania Świata

1.  Wstęp

Zmysły są podstawą rozwoju każdego człowieka. Dostarczają informacji o otaczającym nas świecie. Bez ich udziału rozwój każdego z nas jest niemożliwy. Jednak niektóre osoby nie są w stanie odpowiednio na nie zareagować, inne utraciły umiejętności z powodu wypadku lub choroby. Dla tych osób świat może być miejscem pełnym nadmiernej lub niedostatecznej stymulacji. Mogą zachowywać się niewłaściwie i działać lub reagować w sposób, którego inni nie rozumieją. 

Snoezelen to forma terapii, którą oddziałując na ludzkie zmysły z wykorzystaniem specjalnie zaplanowanej przestrzeni, poprawia ich funkcjonowanie jak również percepcyjne, emocjonalne i poznawcze zdolności człowieka.

Przestrzeń ta nazywana salą Snoezelen, a w Polsce również Salą Doświadczania Świata, jest de facto specjalnie zaprojektowanym pomieszczeniem stymulującą zmysły pacjentów za pomocą rozmaitych urządzeń, oświetlenia oraz wyposażenia. 

Wykorzystywana jest zarówno do prowadzenia samodzielnej terapii jak również pełni rolę uzupełniającą w stosunku do innych działań terapeutycznych i fizjoterapeutycznych, w tym integracji sensorycznej.

W poniższym artykule opisujemy skąd wywodzi się metoda Snoezelen oraz opisujemy na czym polega oraz jak i komu może pomóc. 

2.  Początek, czyli kto to wymyślił?

W 1978 r. dwaj holenderscy terapeuci –  Jan Hulsegge (muzykoterapeuta) i Ad Verheul (terapeuta zajęciowy) stworzyli szczególne miejsce – eksperymentalny sensoryczny  „namiot aktywności”. 

W namiocie wykorzystano płótno namiotowe, a za pomocą czarnej folii wyznaczono drogi i korytarze. Użyto dźwięków, światła, balonów i siana. Celem projektu było skumulowanie na niewielkiej przestrzeni wielości wrażeń sensorycznych dla korzystających osób.

Wynik zastosowania tego eksperymentalnego namiotu dał zaskakująco pozytywne rezultaty. 

Dotąd apatyczni pacjenci instytutu, zaczęli przejawiać inicjatywę poznawczą. Samodzielnie podejmowali działania poszukując sposobów doświadczania otaczającej przestrzeni swoimi zmysłami szczególnie dotykiem, słuchem czy wzrokiem. Dotyczyło to zarówno pacjentów komunikujący się werbalnie jak i alternatywnie. Wykazywali oni bardzo duże zainteresowanie i próbowali eksplorować tą przestrzeń, jednocześnie wchodząc w kontakt z towarzyszącym terapeutą.  

Hulsegge i Verheul postanowili więc od namiotu przejść do czegoś bardziej stałego. I tak stworzyli specjalną salę, której nazwa „Snoezelen” pochodzi od połączenia dwóch holenderskich słów snuffelen (węszenie, dotykanie) i doezelen (drzemka, relaksacja). 

Pomysł tego rodzaju terapii niedyrektywnej (tj. bez bezpośredniego kierowania poczynaniami pacjentem) był wówczas rewolucyjny. Od momentu powstania, terapia Snoezelen szybko stał się światowym fenomenem, a  obecnie te specjalne sale można znaleźć na całym świecie! 

W Polsce nazwa Snoezelen doczekała się własnego odpowiednik – „Sala Doświadczania Świata”. Termin ten zaproponowany i rozpropagowany przez dr Agnieszkę Smrokowską-Reichmann został oceniony przez twórców metody jako bardzo trafny (w żadnym innym kraju nie podjęto takiej próby). Zdaniem Ada Verheula polski odpowiednik trudnego do przetłumaczenia holenderskiego neologizmu świetnie odzwierciedlił główne przesłanie Snoezelen. 

Obie nazwy są aktualnie wykorzystywane zamiennie.

3.  Specyfika Sali Doświadczania Świata

Sala Doświadczania Świata jest przestrzenią terapeutyczną, zaprojektowaną do stymulowania różnych zmysłów pacjentów ale też pomagającą w osiągnięciu stanu relaksu i spokoju. Może istnieć jako samodzielna terapia, ale także pełnić rolę uzupełniającą w stosunku do innych działań terapeutycznych i fizjoterapeutycznych.

Stan relaksu jest bardzo ważnym elementem tej terapii, ponieważ jest bardzo korzystny dla zdrowia i samopoczucia pacjentów oraz:

  • pomaga w redukcji poziomu stresu i napięcia, 
  • poprawia jakość snu, 
  • obniża poziom bólu, 
  • zwiększa poziom endorfin w organizmie, co przyczynia się do poprawy samopoczucia i redukcji stanów lękowych. 

Stan relaksu jest również ważnym elementem leczenia różnych zaburzeń, takich jak choroby neurologiczne, zaburzenia nastroju lub zachowania. Korzystne działanie ma zwłaszcza dla osób ze spektrum autyzmu, z deficytem uwagi a także osób niepełnosprawnych fizycznie i/lub intelektualni.

W terapii Snoezelen stymuluje się ich zmysły i pomaga im poprawić funkcjonowanie percepcyjne, emocjonalne i poznawcze. To podejście opiera się na teorii, że bodźce sensoryczne, takie jak światło, dźwięki, zapachy, dotyk i smak, mogą wpłynąć na stan emocjonalny i zachowanie człowieka. Stymulacji tej dokonuje się z pomocą zgromadzonego w sali wyposażenia i urządzeń takich jak:

  • specjalne oświetlenie – które można dostosować do różnych potrzeb, aby stymulować zmysł wzroku i wpływać na nastrój,
  • projektory – projekcje multimedialne pozwalają na wyświetlanie różnych wizualizacji, animacji i filmów, które mogą stymulować zmysł wzroku i zachęcać pacjentów do interakcji,
  • muzyka i dźwięki – aby stymulować zmysł słuchu i wpływać na nastrój pacjentów,
  • materiały tekstylne – specjalne koce, poduszki i maty pozwalają na eksplorację różnych faktur i materiałów, co stymuluje zmysł dotyku,
  • aromaterapia – zapachy i olejki eteryczne mogą być stosowane do stymulowania zmysłu węchu i wpływać na nastrój,
  • piłki sensoryczne i zabawki – o różnych fakturach, kształtach i rozmiarach, które pozwalają na eksplorowanie bodźców sensorycznych i rozwijanie umiejętności percepcyjnych,
  • woda, piasek i inne masy – pozwalają na eksplorację różnych faktur i temperatur, co stymuluje zmysł dotyku i wpływa na nastrój,
  • specjalne meble – ławki, fotele, huśtawki, pozwalają na relaks i eksplorację różnych pozycji i ruchów, co wpływa na zmysł równowagi i zmysł orientacji w przestrzeni.

Takie wyposażeni oferuje wiele możliwości interakcji z różnymi bodźcami sensorycznymi. Wydawać by się mogło, że przy takiej specyfice tej terapii uczestnicy dobrze się poczują, zrelaksują i to wszystko. Wbrew tym pozorom, terapia Snoezelen ma jednak bardzo konkretne cele, które ustala się pod potrzeby konkretnych pacjentów. Dzięki Snoezelen można osiągnąć m.in. następujące korzyści:

  • poprawa koncentracji i uwagi, rozwijanie spostrzegawczości, pamięci sensorycznej,
  • rozwój aktywności ruchowej i poprawa jej precyzyjności,
  • motywowanie do podejmowania aktywności, stymulacja zmysłów, oswojenie z różnymi bodźcami,
  • poprawa orientacji w schemacie własnego ciała,
  • normalizowanie napięcia mięśniowego,
  • redukcja stresu i lęku, osiąganie stanu relaksacji,
  • rozwój umiejętności społecznych takich jak komunikacja i współpraca,
  • poprawa zdolności poznawczych, takich jak myślenie abstrakcyjne, kreatywność i zdolność do rozwiązywania problemów,
  • gromadzenie nowych doświadczeń i rozwijanie zdolności spostrzegania.

4. Kto może korzystać z terapii Snoezelen?

Sale Snoezelen może być korzystna dla bardzo szerokiej grupy pacjentów. Wykorzystuje się ją do pracy m.in. z:

  • pacjentami z zaburzeniami neurologicznymi, takimi jak padaczka, stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona,
  • pacjentami z chorobami psychicznymi, takimi jak schizofrenia, depresja, zaburzenia lękowe,
  • pacjentami z niepełnosprawnością intelektualną –  pomoc w leczeniu poprzez stymulację różnych zmysłów i pomaganie w rozwoju umiejętności społecznych i komunikacyjnych,
  • pacjentami z chorobami demencyjnymi, takimi jak choroba Alzheimera, poprzez stymulację pamięci i zachęcanie do aktywności,
  • osobami zdrowymi, które chcą zrelaksować się i poprawić swoje samopoczucie, poprzez stymulację różnych zmysłów i redukcję stresu.

Dodatkowo, korzystanie z sali Snoezelen może być szczególnie korzystne dla osób, które:

  • doświadczają stresu, lęku lub napięcia – stymulacja zmysłów może pomóc w obniżeniu tych stanów poprzez wywołanie poczucia relaksu i spokoju,
  • mają trudności z koncentracją lub uwagą – uaktywnianie różnych zmysłów może pomóc w poprawie koncentracji i uwagi, poprzez pobudzenie mózgu i stymulację zmysłów,
  • doświadczają bólu lub dyskomfortu fizycznego – terapia może pomóc w redukcji tych stanów poprzez stymulację zmysłów i wywołanie poczucia relaksu,
  • mają trudności w komunikacji lub interakcji społecznej – stymulacja zmysłów może pomóc w poprawie komunikacji i interakcji społecznej, poprzez zachęcanie do interakcji z różnymi elementami wyposażenia Sali,
  • potrzebują pobudzenia zmysłów – sala Snoezelen może pomóc w stymulacji różnych zmysłów, co może być szczególnie korzystne dla osób z różnymi schorzeniami, takimi jak autyzm, ADHD, zaburzenia sensoryczne.

5.  Jakie mamy zmysły?

Pięć zmysłów, które znamy powszechnie, to:

  • wzrok – dostarcza nam szczegółowych informacji o tym, co widzimy i pomaga określić granice, gdy nasz mózg przetwarza kolor, kontrast, kształt i ruch,
  • dotyk – utrzymuje nas w kontakcie z otoczeniem. Dotyk jest niezbędny dla naszego przetrwania i jest jednym z naszych sposobów komunikacji. Od stóp do głów nasza skóra pomaga nam odczuwać temperaturę, lekki dotyk, głęboki nacisk, wibracje, ból i wiele więcej,
  • węch – cały czas używamy zmysłu węchu. Kwiecisty, ostry, stęchły, cierpki i zgniły – wiele rzeczy rozpoznajemy po ich zapachach. Silne wspomnienia można również powiązać z zapachami,
  • słuch – dostarcza nam szczegółowych informacji o dźwiękach, które słyszymy, takich jak głośność, wysokość, rytm, ton i sekwencja,
  • smak –  przekazuje nam informacje zwrotne na temat różnych rodzajów smaków: słodkiego lub kwaśnego, pikantnego, słonego, gorzkiego itp.

Dwa zmysły, które mniej sobie na co dzień uświadamiamy, to:

  • zmysł równowagi (przedsionkowy) –  umożliwia utrzymanie prawidłowej postawy, skoordynowane poruszanie się oraz stabilizację wzroku podczas zmiany położenia głowy. Mówi, czy się poruszamy, czy stoimy nieruchomo, a także kierunek i prędkość naszego ruchu. Dzięki niemu możemy nawet stwierdzić, czy znajdujemy się w pozycji pionowej czy poziomej – nawet z zamkniętymi oczami,
  • zmysł orientacji  (zwany propriocepcją lub kinestezją) –  to umiejętność określania lewej i prawej strony w schemacie własnego ciała oraz w przestrzeni. To również zdolność określania stosunków między przedmiotami oraz orientowania się w schemacie ciała u osoby znajdującej się naprzeciwko.

6.  Jak można stymulować poszczególne zmysły w Sali Snoezelen?

6.1  Dotyk

Terapeuci wykorzystują w tym celu różne techniki dotykowe, takie jak masaż, głaskanie, uciskanie lub drapanie, aby pomóc pacjentom zrelaksować się i zredukować stres. Ważne jest, by terapeuta dostosowywał techniki dotykowe do indywidualnych potrzeb i preferencji każdej osoby. 

W sali Snoezelen znajdują się różne tekstury i powierzchnie, takie jak miękkie koce, poduszki, kulki, kamienie i wiele innych, co pomaga w stymulacji zmysłu dotyku. Można go również ćwiczyć poprzez interakcję z różnymi powierzchniami i fakturami, takimi jak miękkie futra, gładkie metalowe powierzchnie, szorstkie tkaniny lub błyszczące powierzchnie. 

To pozwala na rozwijanie percepcji dotykowej i wzbogacanie doświadczeń sensorycznych.

6.2 Wzrok

Wzrok można ćwiczyć dzięki  takim elementom stymulującym ten zmysł, jak światła, kolory, kształty, wzory, obrazy, projekcje i wiele innych. Terapeuci wykorzystują różne techniki, takie jak eksploracja wzrokowa, wzrokowe gry i zabawy, oraz różne rodzaje wizualnych bodźców sensorycznych, takie jak kolorowe światła, projekcje obrazów na ścianach, fontanny świetlne, kule dyskotekowe, migoczące obrazy, i wiele innych, aby pomóc pacjentom rozwijać ich percepcję wzrokową i pobudzić ich ciekawość.

Uczestnicy mogą również doskonalić swoją percepcję wzrokową poprzez interakcję z różnymi teksturami i fakturami, takimi jak matowe, błyszczące, lśniące, jedwabiste, satynowe lub bawełniane powierzchnie. 

To pozwala na rozwijanie umiejętności rozpoznawania i porównywania różnych kształtów i faktur oraz pomaga w kształtowaniu percepcji wzrokowej.

6.3 Słuch

Słuch można stymulować dzięki wykorzystaniu takich elementów aktywizujących ten zmysł, jak dźwięki, muzyka, rytmy, dźwięki przyrody, dźwięki mowy, dźwięki zwierząt i wiele innych. 

Terapeuci wykorzystują różne techniki, takie jak słuchowe gry i zabawy, eksploracja dźwiękowa, medytacja słuchowa, oraz różne rodzaje słuchowych bodźców sensorycznych, takie jak białe szumy, dźwięki oceanu, ptaków, deszczu, wiatru i wiele innych.

Można również ćwiczyć percepcję słuchową poprzez interakcję z różnymi instrumentami muzycznymi, takimi jak ksylofony, bębny, instrumenty perkusyjne, a także poprzez śpiewanie i nagrywanie swojego głosu. To pozwala na rozwijanie umiejętności rozpoznawania i porównywania różnych dźwięków oraz pomaga w kształtowaniu percepcji słuchowej.

6.4 Węch

Węch można stymulować dzięki takim elementom pobudzającym ten zmysł, jak: zapachy, olejki eteryczne,  kadzidła, perfumy, i wiele innych.

Pacjenci mogą również ćwiczyć swoją percepcję węchu poprzez interakcję z różnymi teksturami i fakturami, które mają specyficzny zapach, takimi jak kwiaty, zioła, przyprawy, a także poprzez interakcję z różnymi powierzchniami, które oddają specyficzny zapach, takie jak drewno, skóra, bawełna lub jedwab. 

To pozwala pacjentom rozwijać ich percepcję zapachową i pobudzić ich ciekawość.

6.5 Smak

Smak można stymulować, wykorzystując różne elementy, które rozwijają ten zmysł, takich jak: smaczne przekąski, napoje, lizaki, gumy do żucia, żelki i wiele innych. Terapeuci wykorzysują różne techniki, takie jak degustacja, eksploracja smakowa, oraz różne rodzaje smakowych bodźców sensorycznych, takich jak słodkie, kwaśne, gorzkie lub słone smaki, aby pomóc uczestnikom rozwijać ich percepcję smakową i pobudzić ich ciekawość.

Można również ćwiczyć  ten zmysł, używając różnych tekstur i faktur, które mają specyficzny smak, takich jak miękkie i chrupiące przekąski, owoce i warzywa o różnych smakach, a także poprzez eksperymentowanie z różną konsystencją i temperaturami, takimi jak zimne, ciepłe, miękkie i twarde.

6.6 Zmysł równowagi

Zmysł równowagi w sali Snoezelen można stymulować m.in.: 

  • na desce balansowej – pacjent może stać lub chodzić po desce balansowej, aby poprawić swoją koordynację i stabilność,
  • na piłce – pacjent może stać lub siedzieć na piłce i utrzymywać równowagę,
  • na niestabilnych poduszkach lub materacach – które pomogą pacjentowi w utrzymaniu równowagi i poprawią koordynację ruchową.

6.7 Zmysł orientacji

Techniki ćwiczenia zmysłu orientacji w sali Snoezelen, to m.in.:

  • obserwacja otoczenia – pacjent może obserwować otoczenie sali i zwracać uwagę na różne elementy wyposażenia, oraz jego kolory, kształty, faktury i ruchy. To ćwiczenie pomaga w lepszym zrozumieniu przestrzeni i w lepszym orientowaniu się w niej,
  • rozpoznawanie dźwięków –  można wykorzystać różne dźwięki i odgłosy, takie jak dzwonki, dzwonki wiatrowe, ptasie śpiewy lub dźwięki natury, aby pomóc w rozpoznawaniu kierunku i położenia źródła dźwięku,
  • obserwowanie światła –  stymuluje zmysł wzroku i pomaga w lepszym zrozumieniu przestrzeni. Pacjent może zauważać różne kolory i efekty świetlne, a także położenie i kierunek, z którego światło się pojawia,
  • wykorzystanie ruchu – można wykorzystać różne elementy wyposażenia, takie jak huśtawki, piłki lub koce, aby pomóc pacjentom w lepszym zrozumieniu przestrzeni i orientacji w niej podczas ruchu.

7.  Sala Snoezelen w Senso Senso

Sala Snoezelen w naszym Centrum Wspomagania Rozwoju na ul. Cybernetyki (Mokotów, Warszawa) wyróżnia się na tle podobnych obiektów, przede wszystkim ilością zgromadzonego wyposażenia, estetyką i przygotowaniem pod prowadzenie w niej terapii integracji sensorycznej (szerzej Integracja Sensoryczna w Sali Snoezelen).

Indywidualne seanse w Sali Doświadczania Świata prowadzone są przez wyspecjalizowanego terapeutę Snoezelen. Podczas trwającej 50 minut niedyrektywnej terapii pacjenci (lub inni uczestnicy) korzystają z sali we własnym tempie. To oni ustalają sposób w jaki przebiega seans terapeutyczny, mając możliwość nieograniczonej liczby powtórzeń, odkrywania i przepracowywania doświadczeń sensorycznych. 

W przypadku zajęć z integracji sensorycznej z wykorzystanie Sali Snoezelen, prowadzą je nasi doświadczeni terapeuci Si. Zajęcia takie mają już charakter dyrektywny. Zajęcia takie trwają również 50 minut.

Poza zajęciami indywidualnymi w Sali Doświadczania Świata prowadzone są także grupowe zajęcia scenariuszowe. W zajęciach tych mali uczestnicy, z pomocą swojej wyobraźni, kreatywności naszych terapetuów oraz świateł, kolorów, zapachów i dźwięków, przeprowadzani są przez przygody w kosmosie, zaczarowanym lesie lub innym miejscu wykorzystując swoje zmysły. Każda z takich form zabawy niesie ze sobą wartość terapeutyczną.

Powyższe to tylko część z typowych zastosowań sali i terapii Snoezelen. 

Serdecznie zapraszamy po szczegółowe informacje oraz do zapisów w naszej recepcji!


Integracja Sensoryczna w Sali Snoezelen

Integracja Sensoryczna w Sali Snoezelen

Sala doświadczania świata, nazywana również „sensoryczną salą Snoezelen” lub po prostu „salą Snoezelen” jest to specjalnie zaprojektowane pomieszczenie mające na celu stworzenie środowiska, które stymuluje zmysły, zapewniając jednocześnie poczucie bezpieczeństwa i relaksu.

Sale te są często wykorzystywane w pracy z osobami o różnych potrzebach, w tym z osobami z zaburzeniami rozwojowymi, spektrum autyzmu, ADHD, ale przede wszystkim są wykorzystywane w pracy z problemami sensorycznymi.

Sala Snoezelen to potężne narzędzie w terapii integracji sensorycznej, pomagające terapeutom w pracy z pacjentami nad konkretnymi wyzwaniami związanymi z przetwarzaniem sensorycznym. W szczególności, może być to praca w zakresie adaptacji i przetwarzania bodźców wzrokowych, słuchowych, dotykowych lub zapachowych, w zakresie na jaki nie pozwalają standardowe sale Integracji Sensorycznej.

Rozmaite sprzęty, niespotykane w „zwykłej” terapii, takie jak tor świetlno dźwiękowy, kolumny wodne, dysk plazmowy, przynoszą urozmaicone bodźce zmysłowe i doświadczenia, przyczyniając się do zdrowego rozwoju.

Interaktywne elementy znajdujące się w sali, pozwalają także użytkownikom na wpływanie na swoje środowisko, co może wzmacniać poczucie kontroli i autonomii, pozwalając na pracę na głębszym poziomie percepcji.

Dlaczego sala doświadczania świata – Snoezelen –  jest pomocna dla terapii integracji sensorycznej? Oto kilka powodów:

  1. Zintegrowane Doświadczenie Zmysłowe: Sala oferuje różnorodne doświadczenia zmysłowe, takie jak światła, dźwięki, tekstury czy zapachy, które mogą być dostosowywane do indywidualnych potrzeb użytkownika.
  2. Bezpieczne Środowisko: Sala jest wyciszona i odpowiednio zaciemniona co zapewnia spokojne i kontrolowane środowisko, które może pomóc osobom z problemami sensorycznymi w przetwarzaniu bodźców w bardziej zorganizowany sposób.
  3. Relaks i Redukcja Stresu: Wiele osób odczuwa głęboki relaks i uspokojenie podczas korzystania z sali doświadczania świata. Może to być szczególnie pomocne dla osób, które są nadwrażliwe na bodźce zewnętrzne lub przejawiają trudności w koncentracji.
  4. Stymulacja i Aktywacja: Dla osób, które mogą potrzebować większej stymulacji zmysłowej, sala doświadczania świata może dostarczyć intensywnych bodźców, które pomagają w aktywizacji i zaangażowaniu.
  5. Wsparcie Rozwoju Umysłowego i Emocjonalnego: Sala może pomóc w rozwoju umiejętności poznawczych, emocjonalnych i społecznych.

W zakresie terapii integracji sensorycznej, sala Snoezelen może być kluczowym narzędziem w podejściu holistycznym do wsparcia dzieci, młodzieży oraz dorosłych z szeroką gamą potrzeb.

Zapraszamy do na terapię SI z wykorzystanie sali Snoezelen w Senso Senso.