Psychoterapia dzieci i dorosłych różni się kilkoma kluczowymi aspektami, w tym: sposobem manifestowania się problemów, celem czy stosowanymi technikami i stopniem zaangażowania środowiska.Manifestowanie się problemów
W przypadku dzieci i młodzieży często problem nie jest oczywisty. Dziecko samo się nie diagnozuje, to my – dorośli – pomagamy określić, w jakim obszarze dziecko przeżywa trudności. U młodszych pacjentów trudnością jest, aby prawidłowo określić obszar do pracy i następnie przeprowadzić „prace naprawcze” – rewalidację. Młodzi ludzie manifestują swoje problemy w sposób nieoczywisty i nie dosłownie, poprzez:
- trudności w relacjach z bliskimi lub w grupie rówieśniczej,
- trudności szkolne (w tym pogorszone wyniki w nauce czy niechęć do szkoły),
- „złe zachowanie”, bunt, zachowania opozycyjno-buntownicze,
- bardzo często po prostu niedookreśloną trudność i cierpienie.
Już nawet u dwulatka możemy zaobserwować przejawy różnego rodzaju problemów („niegrzeczne” dziecko, które nie słucha wychowawcy – czy naprawdę jest „niegrzeczne”, czy może ma trudności z przetwarzaniem słuchowym, a nadruchliwe może przeżywa trudności w integracji sensorycznej, w związku z relacją rodziców lub rozwodem? Warto pamiętać, że nie ma „niegrzecznych dzieci”, są tylko nieumiejące wyrazić swoich problemów.
Osoby dorosłe zwykle potrafią określić trudny czy bolesny obszar swojego funkcjonowania wprost. Dorośli często przychodzą do psychologa lub psychoterapeuty z konkretnym zgłoszeniem, np.:
- „cierpię, bo nie umiem zbudować zdrowej relacji romantycznej”,
- „mam dość pracy, rano dzwoni budzik a ja już odczuwam zniechęcenie na myśl o konieczności wstania z łóżka”,
- „dokuczają mi ataki paniki za każdym razem, gdy…”,
- „chcę zmienić swoje schematy myślowe czy zachowania w aspekcie…”.
Cel
Kluczowa w psychologii dzieci i młodzieży jest praca na potencjale, a nie w obrębie trudności, często praca z rodziną i środowiskiem. Dziecko dopiero wytwarza i kształtuje swoją osobowość i już na tym etapie – aby osobowość prawidłowo się kształtowała – młody człowiek potrzebuje wsparcia.
Psychoterapia dzieci i młodzieży zwykle skupia się na rozwijaniu umiejętności społecznych i emocjonalnych, nauce regulacji emocji, kształtowaniu prawidłowych wzorców komunikacji oraz radzenia sobie i reagowania, przyswajaniu zachowań zdrowych i aprobowanych społecznie. Podczas gdy terapia dorosłych często oscyluje wokół radzenia sobie z problemami poznawczymi, emocjonalnymi czy w obszarze relacji, a także przeformułowywania szkodliwych dla pacjenta wzorców myślenie i działania.
Techniki
Terapia psychologiczna dzieci i młodzieży często opiera się na zabawie, co ma sprzyjać przyswajaniu wiedzy i kształtowaniu pozytywnych wzorców, podczas gdy terapia dla dorosłych często bazuje na rozmowie, analizie i wglądzie w swoją sytuację i zasoby wewnętrzne. Jednocześnie techniki czy nurty terapeutyczne zarówno w przypadku młodszych osób, jak i dorosłych pacjentów muszą być zawsze dostosowane indywidualnie do potrzeb i możliwości poznawczych oraz emocjonalnych konkretnej osoby.
Czas trwania i dostosowanie do wieku i możliwości
W zależności od obszaru i charakteru trudności, psychoterapia dzieci i młodzieży nierzadko jest krótkoterminowa i trwa kilka tygodni lub miesięcy, podczas gdy psychoterapia dorosłych może trwać od kilku miesięcy do kilku lat. Oczywiście zdarzają się sytuacje, kiedy dziecko z racji charakteru swoich trudności czy zaburzeń będzie potrzebować długoterminowego, stałego wsparcia, a dorosłemu chcącemu zmodyfikować konkretne zachowanie czy zaprojektować działanie w nagłym kryzysie wystarczy jedynie kilka konsultacji.
Terapia psychologiczna zarówno dzieci, jak i dorosłych powinna być dostosowana do ich wieku i poziomu rozwoju, a także do indywidualnych potrzeb i wyzwań.
Stopień zaangażowania środowiska
Terapia dziecka lub nastolatka często wymaga aktywnego zaangażowania rodziców, aby z jednej strony prawidłowo zakreślić obszar do pracy, jak i zapewnić jak najlepsze wyniki, podczas gdy terapia w przypadku dorosłych niekoniecznie.
